Thế kỷ 13-14

Trong thần thoại địa phương, địa điểm của lâu đài Harlech ở Bắc Wales gắn liền với truyền thuyết về Branwen, một công chúa xứ Wales, nhưng không có bằng chứng nào về một pháo đài của người bản địa xứ Wales được xây dựng ở đó.[4] Các vị vua của Anh và các hoàng tử xứ Wales đã tranh giành quyền kiểm soát Bắc Wales kể từ những năm 1070 và cuộc xung đột đổi mới trong thế kỷ 13 khi Edward I can thiệp vào Bắc Wales lần thứ hai trong triều đại của ông vào năm 1282.[5] Ông đã xâm chiếm bằng một lực lượng quân đội khổng lồ, tiến về phía bắc từ Carmarthen, về phía tây từ Montgomery và Chester.[6] Các lực lượng Anh tiến xuống thung lũng Conwy, qua Dolwyddelan và Castell y Bere để đến Harlech mà Otto de Grandson đã lấy được với 560 lính bộ binh trong tháng 5.[7]

Edward đã ra lệnh xây dựng một lâu đài tại Harlech, một trong bảy tòa nhà được xây dựng trên khắp Bắc Wales sau chiến dịch năm 1282.[4] Tiền để lo chi phí cho giai đoạn đầu đã được chuyển đến vào giữa tháng 5, các thợ mộc và 35 thợ xây nhà bằng đá đã được đưa đến trong tháng 6 và 7 để bắt đầu công việc.[8] Vào mùa đông năm 1283, phần đầu tiên dài 15 foot (4,6 m) của bức tường trong được xây dựng xong, cho phép lâu đài được bảo vệ trong trường hợp bị tấn công, và một thị trấn nhỏ theo kế hoạch đã được thành lập cùng với lâu đài.[9] John de Bonvillars được chỉ định là đốc quân của lâu đài vào năm 1285. Sau khi ông qua đời năm 1287 thì vợ ông là Agnes đã đảm nhận vai trò này cho đến năm 1290.[10]

Việc xây dựng tiếp tục dưới sự chỉ đạo chung là James của Saint George, một kiến trúc sư và kỹ sư quân sự của Savoy.[11] Năm 1286 là thời kỳ cao điểm có quá trình xây dựng khi có tới 546 lao động phổ thông, 115 thợ mỏ, 30 thợ rèn, 22 thợ mộc, 227 thợ đá và tiêu tốn 240 bảng Anh mỗi tháng.[12] Lâu đài về cơ bản đã hoàn thành vào cuối năm 1289 với chi phí ước tính là 8.190 bảng Anh, chiếm khoảng 10% trong tổng số 80.000 bảng mà Edward đã chi ra cho việc xây dựng các lâu đài ở xứ Wales từ năm 1277 đến 1304.[13][nb 1]

Harlech được thành lập với một đơn vị đồn trú gồm 36 người gồm: một đốc quân; 30 người đàn ông trong đó có 10 lính nỏ, giáo sĩ, thợ rèn, thợ mộc, thợ đá mỗi loại một người. Master James được tưởng thưởng với vai trò là đốc quân đầu tiên của Harlech từ năm 1290–93.[15] Năm 1294, Madog ap Llywelyn bắt đầu một cuộc nổi dậy chống lại sự cai trị của Anh lan nhanh qua xứ Wales. Một số thị trấn do người Anh nắm giữ đã bị san bằng và Harlech cùng với Criccieth và Aberystwyth đã bị bao vây vào mùa đông năm đó.[16] Nguồn cung cấp nước ngọt và thực phẩm tươi được gửi từ Ireland qua đường biển, đến cửa nước của Harlech và cuộc nổi dậy đã bị dập tắt.[16] Sau hậu quả của cuộc nổi dậy, các tuyến phòng thủ bổ sung được xây dựng xung quanh tuyến đường xuống biển.[16] Công việc tiếp theo được thực hiện giữa 1323–24 sau chiến tranh Despenser. Edward II của Anh tại Wales bị đe dọa bởi gia tộc Mortimer Marcher Lord và lệnh cho quận trưởng của ông là Sir Gruffudd Llwyd mở rộng hệ thống phòng thủ dẫn đến nhà cổng với các tòa tháp bổ sung.[17]

Thế kỷ 15-17

Năm 1400, một cuộc nổi dậy đã nổ ra ở Bắc Wales chống lại sự cai trị của Anh do Owain Glyndŵr lãnh đạo.[18] Đến năm 1403, chỉ có một số ít lâu đài bao gồm cả Harlech là vẫn đứng vững trước phiến quân, nhưng lâu đài không được trang bị đầy đủ và thiếu nhân sự để chống lại một cuộc bao vây, đồn trú chỉ có ba khiên chắn, tám mũ sắt, sáu giáo dài, mười cặp găng tay, và bốn khẩu súng.[19] Vào cuối năm 1404, lâu đài đã rơi vào tay của Glyndŵr.[18] Harlech trở thành nơi cư trú, nhà của gia đình và trụ sở quân sự của Glyndŵr trong bốn năm sau đó. Ông đã tổ chức nghị viện thứ hai tại Harlech vào tháng 8 năm 1405.[20] Năm 1408, lực lượng Anh dưới sự chỉ huy của vị vua tương lai Henry V đã tấn công nhằm chiếm lại Harlech bằng một cuộc bao vây và bắn phá bằng đại bác khiến các phần phía nam và phía đông của bức tường ngoài bị hư hại đáng kể, tuy nhiên nó vẫn đứng vững được dưới sự chỉ huy của Edmund Mortimer. Khi không thành công trong việc chiếm lấy lâu đài, Henry đã để John Talbot phụ trách cuộc bao vây và chuyển sang tiến công lâu đài Aberystwyth.[21] Nguồn cung cuối cùng dần cạn kiệt, Mortimer và nhiều binh lính của ông ta chết vì kiệt sức, Harlech cuối cùng đã gục ngã vào tháng 2 năm 1409.[22]

Vào thế kỷ 15, Harlech rơi vào một loạt các cuộc nội chiến được gọi là Chiến tranh Hoa Hồng giữa các phe phái đối địch của nhà Lancaster và York. Vào năm 1460, sau trận Northampton, nữ hoàng Margaret xứ Anjou đã trốn đến lâu đài, và giữa năm 1461–68 thì lâu đài đã được tổ chức lại bởi những người ủng hộ nhà Lancaster của bà dưới sự chỉ huy của Dafydd ap Ieuan để chống lại Edward IV nhà York.[23] Nhờ hệ thống phòng thủ sẵn có và tuyến đường tiếp tế dễ dàng bằng đường biển, Harlech đã đứng vững trong khi các pháo đài khác sụp đổ, và cuối cùng nó trở thành thành trì lớn cuối cùng vẫn nằm dưới sự kiểm soát của nhà Lancaster.[24] Lâu đài trở thành căn cứ cho các hoạt động của họ trên khắp khu vực: kế hoạch xây dựng từ năm 1464 khi Sir Richard Tunstall tiến hành các cuộc tấn công từ Harlech vào năm 1466 và Jasper Tudor đổ bộ đến đó với quân tiếp viện của Pháp vào năm 1468 trước khi đánh phá thị trấn Denbigh.[24] Sự xuất hiện của Tudor khiến Edward IV phải ra lệnh cho William Herbert huy động một đội quân có thể lên tới 10.000 người để chiếm lấy lâu đài cuối cùng này.[25] Sau một tháng bao vây, đội quân đồn trú nhỏ đã đầu hàng vào ngày 14 tháng 8.[23] Cuộc bao vây này được ghi nhận là nguồn cảm hứng cho bài hát Người đàn ông của Harlech.[26]

Cuộc nội chiến Anh nổ ra vào năm 1642 giữa những người ủng hộ Hoàng gia Charles I và những người ủng hộ Nghị viện. Harlech dường như đã không được sửa chữa sau cuộc bao vây năm 1468 và đã trở nên hoàn toàn đổ nát, ngoại trừ nhà cổng.[27] Trong năm 1644, hoàng tử Rupert của Rhine bổ nhiệm một nhân vật hoàng gia địa phương là thượng tá William Owen là người có thể xây dựng các lâu đài và Owen được giao nhiệm vụ sửa chữa công sự này.[28] Một cuộc bao vây kéo dài diễn ra từ tháng 6 năm 1646 đến 15 tháng 3 năm 1647, đồn trú của 44 người sau đó đã đầu hàng Thiếu tướng Thomas Mytton.[29] Lâu đài là pháo đài hoàng gia trên đất liền cuối cùng đầu hàng trong cuộc chiến tranh, và ngày hôm đó cũng đánh dấu sự kết thúc giai đoạn đầu của cuộc chiến.[29] Lâu đài sau đó không còn cần thiết cho an ninh của Bắc Wales và để ngăn chặn bất cứ hành động sử dụng nào nữa của Hoàng gia, Nghị viện đã ra lệnh xem nhẹ nó hoặc phá hủy.[29] Tuy nhiên, mệnh lệnh trên chỉ được thực hiện một phần, khi cầu thang cổng bị phá hủy và lâu đài không thể sử dụng được, nhưng nó không bị phá hủy hoàn toàn.[30] Đá từ lâu đài sau đó được tái sử dụng để xây dựng nhà ở thị trấn địa phương.[31]

Thế kỷ 18-21

Vào cuối thế kỷ 18 và 19, tàn tích đẹp như tranh vẽ của lâu đài Harlech bắt đầu thu hút các chuyến thăm từ các nghệ sĩ nổi tiếng, bao gồm John Cotman, Henry Gastineau, Paul Sandby, J. M. W. Turner và John Varley.[32] Năm 1914, nó được chuyển quyền kiểm soát từ một bất động sản hoàng gia tại Merionethshire sang Văn phòng Công trình, đơn vị đã bắt đầu một dự án phục hồi lớn sau khi Thế chiến thứ nhất kết thúc.[33] Năm 1969, lâu đài trở thành tài sản của Văn phòng xứ Wales và sau đó là Cadw, đơn vị quản lý lâu đài vào thế kỷ 21 như là một địa điểm thu hút khách du lịch.[33] Harlech sau đó như là một phần của Các lâu đài và tường thành thời vua Edward I tại Gwynedd được UNESCO công nhận là Di sản thế giới từ năm 1986. UNESCO coi Harlech là một trong những "ví dụ điển hình nhất về kiến trúc quân sự cuối thế kỷ 13 và đầu thế kỷ 14 ở châu Âu".[34]